Lagensteen

Een lagensteen bestaat uit 2 verschillend gekleurde delen. Vaak een donkere (zwarte) onder laag en een lichtere bovenlaag. Door de bovenste laag te graveren krijg wordt de donkere onderlaag zichtbaar en krijgt het wapen of monogram contrast.

De meest gebruikte steensoort is agaat en komt in verschillende kleur scharkeringen voor in de natuur. De braziliaanse Agaat is het best te gebruiken. 

1 Agaat - licht

2 Agaat - middel

3 Agaat - donker

4 Carneool - licht

5 Carneool - middel

6

7 

8 Onix - geheel zwart, dus enkel laags (niet afgebeeld )

9 Heliotroom - ook enkel laags en is donker groen met rode spikkels ( niet afgebeeld )

Het maken van zegelringen kan op 2 manieren :

1- om de steen van uw keuze wordt een zetting gemaakt met hieraan de ring. In principe kan de steen in elke vorm geslepen worden. Elke ring zal anders zijn, en u kunt zelf aangeven hoe die er uit mag komen te zien. Een voorbeeld ziet u hiernaast.

2- U kunt kiezen voor een standaard ring waarbij u ook weer de kleur van de steen zelf kunt bepalen. Er zijn standaard ringen met verschillende steen maten en vormen. De meest gebruikte is ovaal, maar antiek ovaal, 8 kant of rechthoek zijn ook mogelijk.

Bij elke gegraveerde ring krijgt u een lak afdruk ter controle of de gravure ook daadwerkelijk voor een afdruk te gebruiken is.  U kunt natuurlijk ook andere dingen graveren dan een familiewapen. Hiernaast ziet u een afdruk van een fantasie monogram.

Bij Sipkes Edelsmeden heeft u de keuze uit vele soorten en maten zegelringen, hieronder een drietal voorbeelden. Deze modellen zijn in meerdere maten (steen oppervlakte en ringmaat) te verkrijgen.

Het Centraal Bureau voor Genealogie is een centrum voor familiegeschiedenis, waar behalve de eigen collecties van het Koningklijk Nederlands Genootschap voor Geslachts- en Wapenkunde in beheer zijn, èn de genealogische verzamelingen van het Rijk. Het bureau wordt regelmatig geconfronteerd met vragen over het voeren en afbeelden van wapens in zegelringen. Hierover bestaat nogal wat verwarring, mede veroorzaakt doordat er, afhankelijk van gebied en periode, verschillende gewoontes hebben bestaan, die thans door elkaar voorkomen. Tijd voor een overzicht dus, om enige helderheid te scheppen in de do's en don't's van wapenafbeeldingen.

Algemene Richtlijnen

In de Nederlandse heraldiek bestaat een wapen gewoonliijk uit een schild met een helm. De laatste is vaak voorzien van dekkleden, een wrong of helmkroon, en een helmteken. De helm met toebehoren vormt één geheel; men kan dus niet de helm weglaten of alleen een helmteken op het schild plaatsen. De helm is geplaatst in heraldisch rechtse (dus linkse) richting of naar voren, net als de figuren van het schild. Bij de positie van de helm moet rekening worden gehouden met het helmteken. Dit moet zo goed mogelijk zichtbaar zijn en op een logische wijze op de helm zijn geplaatst.

In de 17e en 18e eeuw werden helmen en helmtekens vaak weggelaten omdat deze niet goed pasten bij de barokke stijlen die toen in zwang waren. Een wapen dat in die periode werd gecreëerd, heeft soms dan ook helemaal geen helmteken. In het buitenland plaatste men ook wel eens alleen het helmteken boven het schild wanneer het een wapen van een man betrof. In de 19e eeuw raakten helm en helmteken weer in zwang.

Rangkronen

In het geval van adellijke families kunnen helm en toebehoren vervangen worden door de rangkroon. (In de 17e en 18e eeuw voerden ook burgerlijke families vaak decoratieve kronen, maar dat is tegenwoordig niet meer gebruikelijk.) Helm en rangkroon moeten niet gecombineer worden: iemand voert òf een helm met toebehoren, òf een kroon. De mogelijkheid van het voeren van rangkronen in plaats van een helm zal in het hierna volgende als vanzelfsprekend worden beschouwd en niet steeds expliciet vermeld worden. 

Wanneer wapens van verschillende families in één wapen gecombineerd zijn, kunnen er ook meer helmen op het schild geplaatst zijn. Naast helm en toebehoren kunnen ook schildhouders, wapenspreuken en strijdkreten voorkomen. Dit komt vooral bij oudere wapens voor.

Mannelijke wapendragers

Een man voert gewoonlijk zijn volledige wapen, dat wil zeggen het schild met helm en toebehoren en eventueel, indien aanwezig, de overige zojuist genoemde elementen (fig. 1). Er kan echter worden volstaan met een afbeelding van alleen het schild, eventueel voorzien van een rangkroon, bijvoorbeeld wanneer er te weinig ruimte is, zoals op een zegelring (fig. 2).

De vorm van het schild kan variëren. In de Middeleeuwen gebruikte men het gotische schild, dat een min of meer driehoekige vorm heeftwaarvan de zijkanten enigszins gebogen zijn. Tijdens de Renaissance kwam een schild in zwang met een rechthoekige vorm die aan de benedenzijde accoladevormig of halfrond is afgesneden. In de barokke stijlen van de 18e eeuw haden schilden vaak een ovale vorm. Tegenwoordig wordt meestal een accoladeschild of een aan de onderzijde halfrond afgesneden schild gebruikt.

Vrouwelijke en geestelijke wapendragers

In het afbeelden van vrouwenwapens bestaat een grote variëteit, die aanleiding geeft tot veel verwarring. Deze verscheidenheid is ten dele beïnvloed door de sterk verschillende gebruiken die er in de omliggende landen, Duitsland, Frankrijk en Engeland, bestaan. Omdat vrouwen -net als geestelijken- niet actief deelnamen aan oorlogen of toernooien, voerden en voeren zij meestal alleen het schild, dus zonder helm en toebehoren, eventueel wel met een rangkroon of, bij geestelijken, een bij hun rang passende hoed. Voor vrouwen heeft het schild gewoonlijk een afwijkende vorm: een ovaal schild voor gehuwde vrouwen en een ruitvormig schild voor ongehuwde vrouwen (fig. 3 en 5).

In de latere middeleeuwen werd het wapen van een vrouw gewoonlijk op een ruitvormig schild gelaatst. In de loop van de 17e eeuw kwam echter de ovale vorm weer in zwang voor gehuwde vrouwen, terwijl de ruitvorm voor ongehuwde vrouwen werd gereserveerd. Dit verschil moet overigens niet te strikt worden opgevat. Vooral in de 18e eeuw voerden ook mannen wel een ovaal schild, in verband met de heersende barokke stijlen, en zelfs ook wel eens een ruitvormig schild.

In Nederland en Duitsland komt het ook wel voor dat vrouwen hun volledige familiewapen voeren, dus inclusief helm en toebehoren (fig. 1 en 8, zie ook hieronder bij alliantiewapens). Oorspronkelijk combineerde een vrouw het wapen van haar man met haar eigen wapen en wel in een gedeeld schild van ovale vorm (fig. 4) of in de vorm van een alliantiewapen (fig. 6-8). Tegenwoordig blijft zij vaak alleen haar eigen familiewapen voeren in een ovaal schild (fig. 3). Soms voert een vrouw alleen het wapen van haar man (bijvoorbeeld wanneer zij geen eigen familiewapen heeft). Een bezwaar van de ovale vorm en de ruitvorm is dat deze zich niet goed lenen voor ingewikkelde figuren en delingen. In zulke gevallen verdient de mannelijke schildvorm de voorkeur. Wapenschilden van ovale of ruitvorm worden niet gedekt met een helm en toebehoren of alleen een helmteken. Dergelijke wapenschilden kunnen eventueel gedekt worden met rangkronen en versierd worden met liefdeknopen of met verschillende soorten gebladerde en gebloemde takken.

In de 18e eeuw is in Frankrijk en Engeland de gewoonte ontstaan om bij de barokke stijlen van die tijd niet passend geachte helmen weg te laten en het helmteken (met wrong of helmkroon) direct op het schild te plaatsen. Dit kon alleen bij wapens van mannen gebeuren, omdat een vrouw in die landen nooit een helm of helmteken voerde.

In de 20e eeuw is in Nederland het gebruik in zwang geraakt om op vrouwenwapens van ovale of ruitvorm een helmteken op een wrong of helmkroon, maar zonder helm, te plaatsen. Dit berust op een misverstand, omdat de combinatie van deze schildvormen met een helmteken eigenlijk aan mannen is voorbehouden. De enige uitzondering hierop vormen de wapens van erfdochters van Schotse adellijke titels. Deze voeren, zolang zij niet gehuwd zijn, een ruitschild gedekt met het helmteken en dragen bij hun huwelijk het helmteken over aan hun echtgenoot en hun toekomstige erfgenamen. Deze recente Nederlandse gewoonte verraadt dus uitsluitend het gebrek aan kennis van de heraldische regels.

Alliantiewapens

Het kwam en komt voor dat men de wapens van echtgenoten in één afbeelding wil combineren. We spreken dan van een alliantiewapen. Er bestaan verschillende mogelijkheden om een alliantiewapen weer te geven. De bovengenoemde ovale schildvorm met daarin een gedeeld wapen is alleen voor vrouwen bedoeld.

1. Meestal worden een schild (van mannelijke vorm) met het wapen van de vrouw naast elkaar geplaatst, heraldisch rechts het wapen van de man en heraldisch links het wapen van de vrouw. De helm en toebehoren van het wapen van de man worden midden boven beide schilden geplaatst (fig. 6).

2.Het komt wel voor dat beide wapens volledig, met helm en toebehoren, naast elkaar worden afgebeeld. In dat geval wordt voor het wapen van de vrouw ook de mannlijke schildvorm gebruikt. Verder kan het gehele mannelijke wapen in spiegelbeeld naar dat van de vrouw worden gekeerd, hoewel dit wat het schild betreft niet altijd gebeurt of nodig is (vanwege hoffelijkheid en de aanpassing van de positie van de schildfiguren aan de positie van de helm en het helmteken) (fig. 8).

3. Het komt ook voor dat de helm of het helmteken worden weggelaten en dat alleen de wapenschilden naast elkaar zijn geplaatst. Het vrouwelijke wapen heeft dan de gebruikelijke ovale vorm, en midden boven beide schilden kan eventueel een rangkroon worden geplaatst behorend bij het geslacht van de man (fig. 7). In dit geval worden de figuren van het mannelijke schild meestal niet omgekeerd, zoals bij 2, maar het kan wel voorkomen, bijvoorbeeld bij menselijke en dierlijke wapenfiguren.

Bron: Edelmetaal januari 1999